Dziękujemy za odwiedzenie Nature.com. Wersja przeglądarki, której używasz, obsługuje CSS w ograniczonym zakresie. Aby uzyskać najlepszą jakość, zalecamy korzystanie z zaktualizowanej przeglądarki (lub wyłączenie trybu zgodności w przeglądarce Internet Explorer). W międzyczasie, aby mieć pewność dalszego wsparcia, będziemy wyświetlać witrynę bez stylów i JavaScript.
Tradycje garncarskie odzwierciedlają społeczno-ekonomiczne ramy dawnych kultur, podczas gdy przestrzenne rozmieszczenie ceramiki odzwierciedla wzorce komunikacji i procesy interakcji. Wykorzystuje się tu materiały i nauki o Ziemi, aby określić źródło pochodzenia, selekcję i przetwarzanie surowców. Królestwo Konga, na arenie międzynarodowej znany od końca XV wieku, jest jednym z najsłynniejszych byłych państw kolonialnych Afryki Środkowej. Chociaż wiele badań historycznych opiera się na afrykańskich i europejskich kronikach ustnych i pisanych, nadal istnieją znaczne luki w naszym obecnym rozumieniu tej jednostki politycznej .Tutaj przedstawiamy nowe spojrzenie na produkcję i obrót ceramiką w Królestwie Konga. Wykonując na wybranych próbkach wiele metod analitycznych, a mianowicie XRD, TGA, analizę petrograficzną, XRF, VP-SEM-EDS i ICP-MS, ustaliliśmy ich właściwości petrograficzne, mineralogiczne i geochemiczne. Nasze wyniki pozwalają nam powiązać obiekty archeologiczne z materiałami naturalnymi i ustanowić tradycje ceramiczne. Zidentyfikowaliśmy szablony produkcji, wzorce wymiany, procesy dystrybucji i interakcji towarów wysokiej jakości poprzez rozpowszechnianie wiedzy technicznej. Nasze ustalenia sugerują, że polityka centralizacja w regionie Dolnego Kongo w Afryce Środkowej ma bezpośredni wpływ na produkcję i obrót ceramiką. Mamy nadzieję, że nasze badanie zapewni dobrą podstawę do dalszych badań porównawczych w celu umieszczenia tego regionu w kontekście.
Wytwarzanie i wykorzystanie ceramiki stanowi główną działalność w wielu kulturach, a jej kontekst społeczno-polityczny ma ogromny wpływ na organizację produkcji i proces wytwarzania tych przedmiotów1,2. W tych ramach badania nad ceramiką mogą polepszyć nasze zrozumienie dawnych społeczeństw3,4.Badając ceramikę archeologiczną, możemy powiązać jej właściwości z konkretnymi tradycjami ceramicznymi i późniejszymi wzorami produkcji1,4,5.Jak zauważył Matson6, opierając się na ekologii ceramiki, wybór surowców jest powiązany przestrzenną dostępność zasobów naturalnych. Ponadto, biorąc pod uwagę różne etnograficzne studia przypadków, Whitbread2 odnosi się do 84% prawdopodobieństwa rozwoju zasobów w promieniu 7 km od miejsca pochodzenia ceramiki w porównaniu z 80% prawdopodobieństwem w promieniu 3 km w Afryce7. Jednakże , ważne jest, aby nie przeoczyć zależności organizacji produkcyjnych od czynników technicznych2,3. Wybory technologiczne można badać poprzez badanie wzajemnych powiązań między materiałami, technikami i wiedzą techniczną3,8,9. Szereg takich opcji może zdefiniować konkretną tradycję ceramiczną .Na tym etapie włączenie archeologii do badań znacząco przyczyniło się do lepszego zrozumienia dawnych społeczeństw3,10,11,12. Zastosowanie metod wieloanalitycznych może odpowiedzieć na pytania dotyczące wszystkich etapów operacji łańcuchowych, takich jak zasoby naturalne rozwój i dobór surowców, zaopatrzenie i przetwarzanie3,10,11,12.
Badanie koncentruje się na Królestwie Konga, jednym z najbardziej wpływowych polityków, jakie rozwinęły się w Afryce Środkowej. Przed pojawieniem się nowoczesnego państwa Afryka Środkowa składała się ze złożonej mozaiki społeczno-politycznej, charakteryzującej się dużymi różnicami kulturowymi i politycznymi, ze strukturami sięgającymi od od małych i fragmentarycznych sfer politycznych po złożone i wysoce skoncentrowane sfery polityczne13,14,15. W tym kontekście społeczno-politycznym uważa się, że Królestwo Konga zostało utworzone w XIV wieku przez trzy sąsiadujące ze sobą konfederacje 16, 17. w czasach świetności obejmował obszar mniej więcej odpowiadający obszarowi pomiędzy Oceanem Atlantyckim na zachód od dzisiejszej Demokratycznej Republiki Konga (DRK) a rzeką Cuango na wschodzie, a także obszarowi dzisiejszej północnej Angoli. Szerokość geograficzna Luandy. Odegrała kluczową rolę w szerszym regionie w okresie swojej świetności i doświadczyła rozwoju w kierunku większej złożoności i centralizacji aż do XIV, XVIII, XIX, XX i XXI XVIII wieku. Rozwarstwienie społeczne, wspólna waluta, systemy podatkowe , specyficzny podział pracy i handel niewolnikami18, 19 odzwierciedlają model ekonomii politycznej Earle’a22. Od swego powstania do końca XVII w. Królestwo Konga znacznie się rozrosło, a od 1483 r. nawiązało silne więzi z Europą, w tym sposób brał udział w handlu atlantyckim 18, 19, 20, 23, 24, 25 (bardziej szczegółowe informacje historyczne można znaleźć w Dodatku 1).
Metody materiałowe i nauki o Ziemi zastosowano do artefaktów ceramicznych z trzech stanowisk archeologicznych w Królestwie Konga, na których prowadzono wykopaliska w ciągu ostatniej dekady, a mianowicie w Mbanza Kongo w Angoli oraz Kindoki i Ngongo Mbata w Demokratycznej Republice Konga (ryc. 1) (patrz tabela dodatkowa 1).2 w danych archeologicznych). Mbanza Congo, niedawno wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, położona jest w prowincji Mpemba dawnego reżimu. Położona na centralnym płaskowyżu na przecięciu najważniejszych szlaków handlowych, była ośrodkiem politycznym i stolica administracyjna królestwa i siedziba tronu królewskiego. Kindoki i Ngongo Mbata położone są odpowiednio w prowincjach Nsundi i Mbata, które przed powstaniem królestwa mogły wchodzić w skład siedmiu królestw Kongo dia Nlaza – jednego z połączone państwa28,29. Obydwa odegrały ważną rolę w historii królestwa17. Stanowiska archeologiczne Kindoki i Ngongo Mbata znajdują się w Dolinie Inkisi w północnej części królestwa i były jednym z pierwszych obszarów podbitych przez ojcowie założyciele królestwa. Mbanza Nsundi, stolica prowincji z ruinami Jindoki, była tradycyjnie rządzona przez następców późniejszych królów kongijskich 17, 18, 30. Prowincja Mbata położona jest głównie 31 na wschód od rzeki Inkisi. Władcy Mbata ( i w pewnym stopniu Soyo) mają historyczny przywilej bycia jedynymi wybieranymi spośród miejscowej szlachty w drodze sukcesji, a nie inne prowincje, w których władcy wyznaczani są przez rodzinę królewską, co oznacza większą płynność 18,26. Choć nie prowincjonalne stolica Mbata, Ngongo Mbata odegrała kluczową rolę co najmniej w XVII wieku. Dzięki swojemu strategicznemu położeniu w sieci handlowej Ngongo Mbata przyczyniła się do rozwoju prowincji jako ważnego rynku handlowego16,17,18,26,31 ,32.
Królestwo Konga i jego sześć głównych prowincji (Mpemba, Nsondi, Mbata, Soyo, Mbamba, Mpangu) w XVI i XVII wieku. Trzy miejsca omówione w tym opracowaniu (Mbanza Kongo, Kindoki i Ngongo Mbata) pokazane są na mapa.
Jeszcze dziesięć lat temu wiedza archeologiczna o Królestwie Konga była ograniczona33. Większość wglądów w historię królestwa opiera się na lokalnych tradycjach ustnych i źródłach pisanych z Afryki i Europy16,17. Sekwencja chronologiczna w regionie Konga jest fragmentaryczna i niekompletna ze względu na z powodu braku systematycznych badań archeologicznych34. Wykopaliska archeologiczne prowadzone od 2011 r. miały na celu wypełnienie tych luk i odsłoniły ważne struktury, cechy i artefakty. Spośród tych odkryć bez wątpienia najważniejsze są odłamki garnków29,30,31,32,35,36. jeśli chodzi o epokę żelaza w Afryce Środkowej, projekty archeologiczne takie jak obecne są niezwykle rzadkie37,38.
Przedstawiamy wyniki analiz mineralogicznych, geochemicznych i petrologicznych zbioru fragmentów ceramiki z trzech wykopalisk Królestwa Konga (patrz dane archeologiczne w materiale uzupełniającym 2). Próbki należały do ​​czterech typów ceramiki (ryc. 2), jedno z formacji Jindoji i trzy z formacji King Kong 30, 31, 35. Początki Grupy Kindoki sięgają okresu wczesnego Państwa (od XIV do połowy XV w.). Spośród stanowisk omawianych w tym badaniu Kindoki (n = 31 ) było jedynym stanowiskiem, które wykazało grupowanie Kindoki30,35. Trzy typy grup Kongo – Typ A, Typ C i Typ D – pochodzą z późnego królestwa (XVI-XVIII w.) i istnieją jednocześnie na trzech rozpatrywanych tu stanowiskach archeologicznych30 , 31, 35. Garnki Kongo Typ C to garnki do gotowania, których jest mnóstwo we wszystkich trzech lokalizacjach 35. Patelnia Kongo typu A może służyć jako patelnia do serwowania, reprezentowana jedynie przez kilka fragmentów 30, 31, 35. Kongo typu D Ceramika powinna być przeznaczona wyłącznie do użytku domowego – gdyż do tej pory nie odnaleziono jej w pochówkach – i jest kojarzona z określoną, elitarną grupą użytkowników30,31,35. Również jej fragmenty występują jedynie w niewielkich ilościach. Doniczki typu A i D wykazały podobny rozkład przestrzenny w lokalizacjach Kindoki i Ngongo Mbata30,31. W Ngongo Mbata jak dotąd znajduje się 37 013 fragmentów Kongo typu C, z czego tylko 193 fragmenty Kongo typu A i 168 fragmentów Kongo typu D31.
Ilustracje czterech grup typów ceramiki Królestwa Konga omówionych w tym badaniu (Grupa Kindoki i Grupa Kongo: typy A, C i D);graficzne przedstawienie ich chronologicznego wyglądu na każdym stanowisku archeologicznym Mbanza Kongo, Kindoki i Ngongo Mbata.
Dyfrakcja promieni rentgenowskich (XRD), analiza termograwimetryczna (TGA), analiza petrograficzna, skaningowa mikroskopia elektronowa o zmiennym ciśnieniu ze spektroskopią rentgenowską z dyspersją energii (VP-SEM-EDS), rentgenowska spektroskopia fluorescencyjna (XRF) i sprzężona plazma indukcyjnie sprzężona spektrometria mas (ICP-MS) została wykorzystana do odpowiedzi na pytania dotyczące potencjalnych źródeł surowców i technik produkcji. Naszym celem jest identyfikacja tradycji ceramicznych i powiązanie ich z określonymi sposobami produkcji, zapewniając w ten sposób nowe spojrzenie na strukturę społeczną jednego z najważniejszych podmiotów politycznych w Afryce Środkowej.
Przypadek Królestwa Konga jest szczególnie trudny dla badań źródłowych ze względu na różnorodność i specyfikę lokalnego obrazu geologicznego (ryc. 3). Geologię regionalną można rozpoznać po obecności nieznacznie lub niezdeformowanych geologicznych sekwencji osadowych i metamorficznych, znanych jako Supergrupa Kongo Zachodniego. W ujęciu oddolnym sekwencja rozpoczyna się rytmicznie naprzemiennymi formacjami kwarcytowo-ilastymi w formacji Sansikwa, następnie formacją Haut Shiloango, charakteryzującą się obecnością węglanów stromatolitu, oraz w Demokratycznej Republice Konga, krzemionka W dolnej i górnej części grupy zidentyfikowano komórki ziemi okrzemkowej. Neoproterozoiczna grupa Schisto-Calcaire to zbiór węglanowo-argillitowy z pewną mineralizacją Cu-Pb-Zn. Ta formacja geologiczna wykazuje niezwykły proces poprzez słabą diagenezę gliny magnezjowej lub niewielka zmiana dolomitu wytwarzającego talk. Powoduje to obecność zarówno źródeł wapnia, jak i minerałów talku. Jednostka jest objęta prekambryjską grupą Schisto-Greseux składającą się z piaszczysto-gliniastych czerwonych warstw.
Mapa geologiczna obszaru badań. Na mapie pokazano trzy stanowiska archeologiczne (Mbanza Congo, Jindoki i Ngongombata). Okrąg wokół stanowiska reprezentuje promień 7 km, co odpowiada prawdopodobieństwu wykorzystania źródła wynoszącemu 84%.2. Mapa dotyczy Demokratycznej Republiki Konga i Angoli, a granice są zaznaczone. Mapy geologiczne (pliki kształtu w Dodatku 11) zostały utworzone w programie ArcGIS Pro 2.9.1 (strona internetowa: https://www.arcgis.com/), powołując się na Angolska41 i Kongijska42,65 Mapy geologiczne (pliki rastrowe), przy użyciu opcji Utwórz różne standardy rysunkowe.
Powyżej nieciągłości osadowej jednostki kredowe składają się z kontynentalnych skał osadowych, takich jak piaskowiec i iłowiec. W pobliżu ta formacja geologiczna jest znana jako wtórne źródło depozycji diamentów po erozji przez rurki kimberlitowe z wczesnej kredy41,42. Brak dalszych materiałów magmowych i wysokiej jakości metamorficznych Donoszono o występowaniu skał w tym obszarze.
Obszar wokół Mbanza Kongo charakteryzuje się obecnością złóż klastycznych i chemicznych w warstwach prekambryjskich, głównie wapienia i dolomitu z formacji Schisto-Calcaire oraz łupków, kwarcytu i popiołów z formacji Haut Shiloango41. Jednostka geologiczna znajdująca się najbliżej stanowiska archeologicznego Jindoji to holoceńska aluwialna skała osadowa oraz wapień, łupek i czert pokryte kwarcytem skaleniowym z prekambryjskiej grupy Schisto-Greseux. Ngongo Mbata położona jest w wąskim pasie skalnym Schisto-Greseux pomiędzy starszą grupą Schisto-Calcaire a pobliskim czerwonym piaskowcem kredowym42. Ponadto doniesiono o źródle kimberlitu zwanym Kimpangu w szerszym sąsiedztwie Ngongo Mbata w pobliżu kratonu w regionie Dolnego Kongo.
Półilościowe wyniki głównych faz mineralnych otrzymane metodą XRD przedstawiono w tabeli 1, a reprezentatywne wzory XRD przedstawiono na rysunku 4. Kwarc (SiO2) jest główną fazą mineralną, regularnie kojarzoną ze skaleniem potasowym (KAlSi3O8) i miką [Na przykład KAl2(Si3Al)O12(OH)2] i/lub talk [Mg3Si4O10(OH)2]. Minerały plagioklazu [XAl(1–2)Si(3–2)O8, X = Na lub Ca] (tj. sód i/lub anortyt) oraz amfibol [(X)(0–3)[(Z )(5–7)(Si, Al)8O22(O,OH,F)2, X = Ca2+, Na+ , K+, Z = Mg2+, Fe2+, Fe3+, Mn2+, Al, Ti] są wzajemnie powiązanymi fazami krystalicznymi. Zwykle występuje mika. Amfibol zwykle nie występuje w talku.
Reprezentatywne wzory XRD ceramiki Królestwa Kongo, oparte na głównych fazach krystalicznych, odpowiadające grupom typów: (i) składniki bogate w talk spotykane w próbkach Kindoki Group i Kongo typu C, (ii) bogate talk spotykane w próbkach Składniki zawierające kwarc próbki Kindoki Group i Kongo typu C, (iii) składniki bogate w skaleń w próbkach Kongo typu A i Kongo D, (iv) składniki bogate w mikę w próbkach Kongo typu A i Kongo D, (v) w próbkach napotkano składniki bogate w amfibol z kwarcu Kongo typu A i Kongo typu DQ, plagioklaz Pl lub skaleń potasowy, amfibol, mika Mca, talk Tlc, wermikulit Vrm.
Nierozróżnialne widma XRD talku Mg3Si4O10(OH)2 i pirofilitu Al2Si4O10(OH)2 wymagają uzupełniającej techniki identyfikacji ich obecności, braku lub możliwego współistnienia. TGA przeprowadzono na trzech reprezentatywnych próbkach (MBK_S.14, KDK_S.13 i KDK_S. 20). Krzywe TG (Suplement 3) były zgodne z obecnością fazy mineralnej talku i brakiem pirofilitu. Dehydroksylacja i rozkład strukturalny obserwowane pomiędzy 850 a 1000 °C odpowiadają talkowi. Nie zaobserwowano utraty masy pomiędzy 650 a 850°C, co wskazuje na brak pirofilitu44.
Jako fazę drugorzędną wermikulit [(Mg, Fe+2, Fe+3)3[(Al, Si)4O10](OH)2 4H2O], oznaczona metodą analizy zorientowanych agregatów reprezentatywnych próbek, pik zlokalizowany przy 16-7 Å, wykrywany głównie w próbkach typu A z Grupy Kindoki i Kongo.
Próbki typu Kindoki Group odzyskane z szerszego obszaru wokół Kindoki wykazywały skład mineralny charakteryzujący się obecnością talku, dużą ilością kwarcu i miki oraz obecnością skalenia potasowego.
Skład mineralny próbek Kongo typu A charakteryzuje się obecnością dużej liczby par kwarc-mika w różnych proporcjach oraz obecnością skalenia potasowego, plagioklazu, amfiboli i miki. Obfitość amfiboli i skalenia wyróżnia tę grupę typową, zwłaszcza w próbkach typu A w Kongo w Jindoki i Ngongombata.
Próbki Kongo typu C wykazują zróżnicowany skład mineralny w obrębie grupy typów, który jest w dużym stopniu zależny od stanowiska archeologicznego. Próbki z Ngongo Mbata są bogate w kwarc i wykazują spójny skład. Kwarc jest również dominującą fazą w próbkach typu C w Kongo z Mbanza Kongo i Kindoki, ale w tych przypadkach niektóre próbki są bogate w talk i mikę.
Kongo typ D ma unikalny skład mineralogiczny we wszystkich trzech stanowiskach archeologicznych. W tym typie ceramiki występuje dużo skaleni, zwłaszcza plagioklazów. Amfibol jest zwykle obecny w dużych ilościach. Reprezentuje kwarc i mikę. Względne ilości różnią się w zależności od próbki. W amfiboli wykryto talk -bogate fragmenty grupy typu Mbanza Kongo.
Głównymi minerałami hartowanymi zidentyfikowanymi na podstawie analizy petrograficznej są kwarc, skaleń, mika i amfibol. Inkluzje skalne składają się z fragmentów średnio i wysokogatunkowych skał metamorficznych, magmowych i osadowych. Dane dotyczące tkanin uzyskane za pomocą karty referencyjnej Orton45 przedstawiają ranking stanu od słabego do dobrego, przy stosunku matrycy stanu od 5% do 50%. Ziarna hartowane mają zakres od okrągłych do kątowych, bez preferowanej orientacji.
Na podstawie zmian strukturalnych i mineralogicznych wyróżnia się pięć grup litofacji (PGa, PGb, PGc, PGd i PGe). Grupa PGa: osnowa niskospecyficzna hartowana (5-10%), osnowa drobnoziarnista, z dużymi wtrąceniami osadowych skał metamorficznych ( Ryc. 5a);Grupa PGb: duży udział osnowy hartowanej (20%-30%), osnowa hartowana Sortowanie ogniowe jest słabe, ziarna hartowane są kanciaste, a skały metamorficzne średnie i wysokie charakteryzują się dużą zawartością krzemianów warstwowych, miki i dużych wtrącenia skalne (ryc. 5b);Grupa PGc: stosunkowo duży udział osnowy odpuszczonej (20 -40%), sortowanie od dobrego do bardzo dobrego, od małych do bardzo małych okrągłych ziaren odpuszczonych, liczne ziarna kwarcu, sporadycznie płaskie puste przestrzenie (c na ryc. 5);Grupa PGd: osnowa hartowana o niskim współczynniku (5-20​​​​%), z małymi hartowanymi ziarnami, dużymi wtrąceniami skalnymi, słabym sortowaniem i drobną teksturą osnowy (d na ryc. 5);i grupa PGe: duży udział osnowy odpuszczonej (40-50 %), sortowanie od dobrego do bardzo dobrego, dwie wielkości ziaren odpuszczonych i różne składy mineralne pod względem odpuszczania (rys. 5, e). Ryc. 5 przedstawia reprezentatywną optykę mikrofotografia grupy petrograficznej. Badania optyczne próbek doprowadziły do ​​silnych korelacji między klasyfikacją typu a zestawami petrograficznymi, szczególnie w próbkach z Kindoki i Ngongo Mbata (patrz Dodatek 4 dla reprezentatywnych fotomikrografii całego zestawu próbek).
Reprezentatywne mikrografie optyczne plasterków ceramiki Królestwa Kongo;zgodność między grupami petrograficznymi i typologicznymi. a) grupa PGa, b) grupa PGB, c) grupa PGc, d) grupa PGd i e) grupa PGe.
Próbka formacji Kindoki obejmuje dobrze zdefiniowane formacje skalne powiązane z formacją PGa. Próbki typu A Kongo są silnie skorelowane z litofacjami PGb, z wyjątkiem próbki typu A Kongo NBC_S.4 Kongo-A z Ngongo Mbata, która jest w zamówieniu powiązany z grupą PGe. Większość próbek typu Kongo C z Kindoki i Ngongo Mbata oraz próbek typu Kongo C MBK_S.21 i MBK_S.23 z Mbanza Kongo należała do grupy PGc. Jednak kilka Kongo typu C próbki wykazują cechy innych litofacji. Próbki Kongo typu C MBK_S.17 i NBC_S.13 prezentują atrybuty tekstury powiązane z grupami PGe. Próbki Kongo typu C MBK_S.3, MBK_S.12 i MBK_S.14 tworzą pojedynczą grupę litofacji PGd, natomiast próbki Kongo typu C KDK_S.19, KDK_S.20 i KDK_S.25 mają podobne właściwości do grupy PGb. Próbkę Kongo typu C MBK_S.14 można uznać za odstającą ze względu na porowatą teksturę klastu. Prawie wszystkie próbki należące do grupy Kongo typu D są powiązane z litofacjami PGe, z wyjątkiem próbek typu Kongo D MBK_S.7 i MBK_S.15 z Mbanza Kongo, które wykazują większe hartowane ziarna o niższych gęstościach (30% ), bliżej grupy PGc.
Próbki z trzech stanowisk archeologicznych zostały poddane analizie za pomocą VP-SEM-EDS w celu zilustrowania rozkładu pierwiastków oraz określenia dominującego składu pierwiastkowego poszczególnych hartowanych ziaren. Dane EDS pozwalają na identyfikację kwarcu, skalenia, amfiboli, tlenków żelaza (hematyt), tlenków tytanu (np. rutyl), tlenki tytanu i żelaza (ilmenit), krzemiany cyrkonu (cyrkon) i neokrzemiany perowskitu (granat). Krzemionka, glin, potas, wapń, sód, tytan, żelazo i magnez to najczęstsze pierwiastki chemiczne w osnowie. Stała wysoka zawartość magnezu w dorzeczach formacji Kindoki i Kongo typu A można wytłumaczyć obecnością talku lub minerałów ilastych magnezowych. Według analizy elementarnej ziarna skalenia odpowiadają głównie skaleniu potasowemu, albitowi, oligoklazie, a czasami labradorytowi i anortytowi (Suplement 5, ryc. S8–S10), natomiast ziarna amfiboli to kamień tremolitu, aktynit, w przypadku próbki Kongo typu A NBC_S.3, kamień czerwonych liści. Wyraźną różnicę widać w składzie amfiboli (ryc.6) w ceramice Kongo typu A (tremolit) i Kongo typu D (aktynit). Ponadto na trzech stanowiskach archeologicznych ziarna ilmenitu były ściśle powiązane z próbkami typu D. W ziarnach ilmenitu stwierdzono wysoką zawartość manganu. Jednakże nie zmieniło to ich wspólnego mechanizmu podstawienia żelaza i tytanu (Fe-Ti) (patrz Dodatek 5, rys. S11).
Dane VP-SEM-EDS. Diagram trójskładnikowy ilustrujący różny skład amfiboli między zbiornikami Kongo typu A i Kongo D na próbkach wybranych z Mbanza Kongo (MBK), Kindoki (KDK) i Ngongo Mbata (NBC);symbole zakodowane według grup typów.
Zgodnie z wynikami XRD, kwarc i skaleń potasowy są głównymi minerałami w próbkach Kongo typu C, natomiast obecność kwarcu, skalenia potasowego, albitu, anortytu i tremolitu jest charakterystyczna dla próbek Kongo typu A. Próbki Kongo typu D pokazują, że kwarc , skaleń potasowy, albit, oligofeldspar, ilmenit i aktynit to główne składniki mineralne. Próbkę Kongo typu A NBC_S.3 można uznać za odstającą, ponieważ jej plagioklaz to labradoryt, amfibol to ortopamfibol i odnotowuje się obecność ilmenitu.Kongo C- próbka typu NBC_S.14 zawiera również ziarna ilmenitu (Uzupełnienie 5, rysunki S12 – S15).
Analizę XRF przeprowadzono na reprezentatywnych próbkach z trzech stanowisk archeologicznych w celu określenia głównych grup pierwiastków. Składy głównych pierwiastków wymieniono w Tabeli 2. Wykazano, że analizowane próbki są bogate w krzemionkę i tlenek glinu, a stężenie tlenku wapnia wynosi poniżej 6%. Stężenie magnezu przypisuje się obecności talku, który jest odwrotnie proporcjonalny do tlenków krzemu i tlenku glinu. Większa zawartość tlenku sodu i tlenku wapnia jest zgodna z liczebnością plagioklazów.
Próbki Grupy Kindoki odzyskane ze stanowiska Kindoki wykazały znaczne wzbogacenie tlenku magnezu (8-10%) w związku z obecnością talku. Poziom tlenku potasu w tej grupie wahał się od 1,5 do 2,5%, a sodu (< 0,2%) i tlenku wapnia (< 0,4%) stężenia były niższe.
Wysokie stężenia tlenków żelaza (7,5–9%) są wspólną cechą doniczek Kongo typu A. Próbki Kongo typu A z Mbanza Kongo i Kindoki wykazały wyższe stężenia potasu (3,5–4,5%). Wysoka zawartość tlenku magnezu (3 –5%) odróżnia próbkę Ngongo Mbata od innych próbek tej samej grupy typowej. Próbka Kongo typu A NBC_S.4 wykazuje bardzo wysokie stężenia tlenków żelaza, co jest związane z obecnością faz mineralnych amfiboli. Próbka Kongo typu A NBC_S. 3 wykazało wysokie stężenie manganu (1,25%).
W próbce typu C Kongo dominuje krzemionka (60-70%), co jest związane z zawartością kwarcu oznaczaną metodą XRD i petrografią. Stwierdzono niską zawartość sodu (< 0,5%) i wapnia (0,2-0,6%). Wyższe stężenia tlenku magnezu (odpowiednio 13,9 i 20,7%) oraz niższe tlenku żelaza w próbkach MBK_S.14 i KDK_S.20 są zgodne z dużą zawartością minerałów talku. Próbki MBK_S.9 i KDK_S.19 tej grupy typów wykazały niższe stężenia krzemionki oraz wyższą zawartość sodu, magnezu, wapnia i tlenku żelaza. Wyższe stężenie dwutlenku tytanu (1,5%) wyróżnia próbkę Kongo typu C MBK_S.9.
Różnice w składzie pierwiastkowym wskazują próbki Kongo typu D, wskazujące na niższą zawartość krzemionki i stosunkowo wyższe stężenia sodu (1-5%), wapnia (1-5%) i tlenku potasu w zakresie od 44% do 63% (1- 5%) ze względu na obecność skalenia. Ponadto w tego typu grupie zaobserwowano wyższą zawartość dwutlenku tytanu (1-3,5%). Wysoką zawartość tlenku żelaza w próbkach typu Kongo D MBK_S.15, MBK_S.19 i NBC_S .23 wiąże się z wyższą zawartością tlenku magnezu, co jest zgodne z dominacją amfiboli. We wszystkich próbkach typu D Kongo wykryto wysokie stężenia tlenku manganu.
Dane dotyczące głównych pierwiastków wykazały korelację między tlenkami wapnia i żelaza w zbiornikach Kongo typu A i D, co było związane ze wzbogaceniem tlenku sodu. Jeśli chodzi o skład pierwiastków śladowych (Uzupełniający 6, tabela S1), większość próbek typu Kongo D to bogate w cyrkon z umiarkowaną korelacją ze strontem. Wykres Rb-Sr (ryc. 7) pokazuje związek pomiędzy strontem a zbiornikami typu Kongo D oraz rubidem i zbiornikami typu A Kongo. Zarówno ceramika Grupy Kindoki, jak i Kongo typu C są wyczerpane w obu pierwiastkach. (Patrz także dodatek 6, rysunki S16-S19).
Dane XRF. Wykres punktowy Rb-Sr, próbki wybrane z doniczek Królestwa Kongo, oznaczone kolorami według grupy typów. Wykres przedstawia korelację pomiędzy zbiornikiem typu D Kongo a strontem oraz pomiędzy zbiornikiem typu A Kongo a rubidem.
Reprezentatywna próbka z Mbanza Kongo została przeanalizowana przez ICP-MS w celu określenia pierwiastków śladowych i składu pierwiastków śladowych oraz zbadania rozkładu wzorców REE pomiędzy grupami typów. Pierwiastki śladowe i pierwiastki śladowe są szczegółowo opisane w dodatku 7, tabela S2. Typ Kongo Próbki A oraz próbki Kongo typu D MBK_S.7, MBK_S.16 i MBK_S.25 są bogate w tor. Puszki Kongo typu A charakteryzują się stosunkowo wysokimi stężeniami cynku i są wzbogacone w rubid, natomiast puszki typu Kongo D wykazują wysokie stężenia strontu, potwierdzając wyniki XRF (Uzupełnienie 7, rysunki S21 – S23). Wykres La/Yb-Sm/Yb ilustruje korelację i przedstawia wysoką zawartość lantanu w próbce zbiornika D Kongo (rysunek 8).
Dane ICP-MS. Wykres punktowy La/Yb-Sm/Yb, wybrane próbki z dorzecza Królestwa Kongo, oznaczone kolorami według grupy typów. Próbka Kongo typu C MBK_S.14 nie jest przedstawiona na rysunku.
REE znormalizowane przez NASC47 przedstawiono w postaci wykresów pająkowych (rys. 9). Wyniki wskazują na wzbogacenie w lekkie pierwiastki ziem rzadkich (LREE), szczególnie w próbkach ze zbiorników typu A i D w Kongo. Kongo Typ C wykazały większą zmienność. Dodatnia anomalia europu jest charakterystyczna dla typu Kongo D, a wysoka anomalia ceru jest charakterystyczna dla typu Kongo A.
W tym badaniu zbadaliśmy zespół ceramiki z trzech środkowoafrykańskich stanowisk archeologicznych związanych z Królestwem Konga, należących do różnych grup typologicznych, a mianowicie grup Jindoki i Konga. Grupa Jinduomu reprezentuje okres wcześniejszy (okres wczesnego królestwa) i istnieje tylko na stanowisku archeologicznym Jinduomu. Grupa Kongo – typy A, C i D – występuje na trzech stanowiskach archeologicznych jednocześnie. Historię Grupy King Kong można prześledzić aż do okresu królestwa. Reprezentuje ona epokę łączenia się z Europą i wymiany towary w Królestwie Konga i poza nim, jak miało to miejsce od wieków. Odciski palców dotyczące składu i tekstury skał uzyskano przy użyciu podejścia wieloanalitycznego. Jest to pierwszy raz, kiedy Afryka Środkowa zastosowała taką umowę.
Spójne ślady składu i struktury skał Grupy Kindoki wskazują na wyjątkowe produkty Kindoki. Grupę Kindoki można powiązać z czasami, gdy Nsondi było niezależną prowincją Siedmiu Kongo dia Nlaza28,29. Obecność talku i wermikulitu (produktu niskotemperaturowego wietrzenia talku) w Grupie Jinduoji sugeruje wykorzystanie lokalnych surowców, ponieważ talk występuje w matrycy geologicznej stanowiska Jinduoji, w formacji Schisto-Calcaire 39,40 .Właściwości tkaniny tego typu garnka zaobserwowane na podstawie analizy tekstury wskazują na niezaawansowaną obróbkę surowca.
Doniczki typu Kongo A wykazywały pewne różnice w składzie wewnątrz i między lokalizacjami. Mbanza Kongo i Kindoki są bogate w tlenki potasu i wapnia, podczas gdy Ngongo Mbata są bogate w magnez. Jednakże pewne wspólne cechy odróżniają je od innych grup typologicznych. Są to doniczki typu A. bardziej spójne w tkaninie, oznaczone pastą mikową. W odróżnieniu od Kongo typu C charakteryzują się stosunkowo dużą zawartością skalenia, amfiboli i tlenku żelaza. Wysoka zawartość miki oraz obecność amfiboli tremolitu odróżnia je od basenu Kongo typu D , gdzie zidentyfikowano amfibol aktynolitu.
Kongo Typ C przedstawia również zmiany w mineralogii i składzie chemicznym oraz charakterystyce tkanin trzech stanowisk archeologicznych i pomiędzy nimi. Zmienność tę przypisuje się eksploatacji wszelkich dostępnych źródeł surowców w pobliżu każdego miejsca produkcji/konsumpcji. Jednakże osiągnięto podobieństwo stylistyczne oprócz lokalnych poprawek technicznych.
Typ Kongo D jest ściśle powiązany z wysokim stężeniem tlenków tytanu, co przypisuje się obecności minerałów ilmenitu (Uzupełniający 6, ryc. S20). Wysoka zawartość manganu w analizowanych ziarnach ilmenitu wiąże je z ilmenitem manganowym (ryc. 10), unikalną kompozycję zgodną z formacjami kimberlitowymi48,49. Obecność kredowych kontynentalnych skał osadowych – źródła wtórnych złóż diamentów w wyniku erozji przedkredowych rur kimberlitowych42 – oraz odnotowane złoże kimberlitu w Dolnym Kongo43 sugerują, że szerszym obszarem Ngongo Mbata może być Kongo (DRK). Źródło surowców do produkcji ceramiki typu D. Potwierdza to dodatkowo wykrycie ilmenitu w jednej próbce Kongo typu A i jednej próbce Kongo typu C w zakładzie w Ngongo Mbata.
Dane VP-SEM-EDS. Wykres rozproszenia MgO-MnO, wybrane próbki z Mbanza Kongo (MBK), Kindoki (KDK) i Ngongo Mbata (NBC) ze zidentyfikowanymi ziarnami ilmenitu, wskazując żelazomangan manganowo-tytanowy na podstawie badań Kamińskiego i​​Belousovej Kopalnia (Mn-ilmenity).
Dodatnie anomalie europu zaobserwowane w trybie REE zbiornika typu Kongo D (patrz rysunek 9), szczególnie w próbkach ze zidentyfikowanymi ziarnami ilmenitu (np. MBK_S.4, MBK_S.5 i MBK_S.24), prawdopodobnie związanymi z ultrazasadowymi magmami skały bogate w anortyt i zatrzymujące Eu2+. Ten rozkład REE może również wyjaśniać wysokie stężenie strontu stwierdzone w próbkach typu D Kongo (patrz ryc. 6), ponieważ stront zastępuje wapń50 w sieci mineralnej Ca. Wysoka zawartość lantanu (ryc. 8 ) i ogólne wzbogacenie LREE (ryc. 9) można przypisać ultrazasadowym skałom magmowym jako formom geologicznym przypominającym kimberlit51.
Szczególne cechy kompozycyjne garnków Kongo w kształcie litery D łączą je z konkretnym źródłem surowców naturalnych, a także międzyzakładowe podobieństwo składu tego typu, wskazują na wyjątkowe centrum produkcyjne garnków Kongo w kształcie D. Oprócz specyfika składu, rozkład wielkości cząstek hartowanych typu Kongo D daje w efekcie bardzo twarde wyroby ceramiczne i wskazuje na celowe przetworzenie surowca oraz zaawansowaną wiedzę techniczną w zakresie produkcji ceramiki52. Cecha ta jest unikalna i dodatkowo wspiera interpretację tego typu jako produkt przeznaczony dla określonej elitarnej grupy użytkowników35. Jeśli chodzi o tę produkcję, Clist i wsp.29 sugerują, że mogła ona być wynikiem interakcji pomiędzy portugalskimi producentami płytek a kongijskimi garncarzami, ponieważ taka wiedza specjalistyczna nigdy nie była spotykana w królestwie ani wcześniej.
Brak nowo powstałych faz mineralnych w próbkach wszystkich typów grup sugeruje zastosowanie wypalania w niskiej temperaturze (< 950°C), co jest również zgodne z badaniami etnoarcheologicznymi prowadzonymi na tym obszarze53,54. Ponadto brak hematytu a ciemny kolor niektórych kawałków ceramiki wynika z ograniczonego wypalania lub wypalania po wypaleniu4,55. Badania etnograficzne na tym obszarze wykazały właściwości obróbki po pożarze podczas produkcji ceramiki55. Ciemne kolory, występujące głównie w doniczkach Kongo w kształcie litery D, można dostrzec kojarzone z docelowymi użytkownikami w ramach ich bogatego wystroju. Dane etnograficzne w szerszym kontekście afrykańskim potwierdzają to twierdzenie, ponieważ często uważa się, że poczerniałe słoiki mają określone znaczenie symboliczne.
Niskie stężenie wapnia w próbkach, brak węglanów i/lub nowo powstałych w nich faz mineralnych przypisuje się bezwapniowemu charakterowi ceramiki57. Pytanie to jest szczególnie interesujące w przypadku próbek bogatych w talk (głównie Kindoki Group i Kongo typu C), ponieważ zarówno węglan, jak i talk występują w lokalnym zbiorowisku węglanowo-gliniastym – neoproterozoicznej grupie Schisto-Calcaire42,43 Wzajemnie. Celowe pozyskiwanie niektórych rodzajów surowców z tej samej formacji geologicznej świadczy o zaawansowanej wiedzy technicznej związanej z niewłaściwe zachowanie iłów wapiennych podczas wypalania w niskich temperaturach.
Oprócz wewnątrz- i międzypolowych różnic w składzie i strukturze skał ceramiki Kongo C, wysoki popyt na naczynia kuchenne pozwolił nam umiejscowić produkcję ceramiki Kongo C na poziomie społeczności. Niemniej jednak zawartość kwarcu w większości Kongo Próbki typu C sugerują pewien stopień konsekwencji w produkcji ceramiki w królestwie. Świadczą o starannym doborze surowców i zaawansowanej wiedzy technicznej związanej z kompetentnym i odpowiednim funkcjonowaniem garnka kwarcowego 58. Hartowanie kwarcowe i materiały niezawierające wapnia wskazują że wybór i przetwarzanie surowców zależą również od technicznych wymagań funkcjonalnych.